سموم موجود در داروها، مواد غذايي، سيگار و الكل و غيره همچنين حاصل سوخت و ساز بدن از طريق ادرار دفع ميشوند. معمولا رنگ طبيعي ادرار زرد روشن است و تغيير رنگ ادرار ميتواند نشانگر نوع تغذيه، عفونت ها و بسياري از عوامل محيط زيست باشد.
در طب سنتي كشورهاي مختلف دنيا، مخصوصا ايران بيماريها را به وسيله تغيير رنگ و شكل و ظاهر بعضي از اعضاء بدن مانند زبان، ناخن ها، پلك چشم و حتي رنگ ادرار تشخيص ميدادند و هنوز درصد بالايي از پزشكان، مخصوصا در كشورهاي جهان سوم و در حال رشد به اين روش هاي تشخيص اوليه اعتقاد دارند.
در زير به چند نمونه رنگ ادرار و رابطه آن با تغذيه، دارو و بعضي از عوامل محيط زيست اشاره ميشود.
1ــ ادرار شفاف و بي رنگ: نمودار مصرف زياد مايعات، ناراحتيهاي كبدي مانند هپاتيت و ويروس و سيروز كبد(سفت و چوبي شدن كبد) است.
2ــ ادرار زرد براق: اين رنگ نشانگر مصرف ويتامين مصنوعي است
3ــ ادرار زرد تيره يا طلايي: مصرف نكردن مايعات و تشنگي باعث تغيير رنگ طبيعي ادرار شده و به آن رنگ زرد تيره ميدهد.
4ــ ادرار قرمز رنگ: ادرار قرمز رنگ نشانگر وجود خون در ادرار بوده و يا امكان وجود سرطان كليه، مثانه يا مجاري كليوي را پيشنهاد ميكند. البته بعضي از مواد غذايي مانند لبو و توت فرنگي و همچنين غذايي كه با رنگ مصنوعي رنگ شده ميتوانند رنگ قرمز به ادرار بدهند. البته فقط درصدي از افرادي كه مثلا لبو يا توت فرنگي ميخورند، رنگ قرمز در ادرارشان ديده ميشود زيرا در اين دسته از افراد رنگ مورد بحث از جدار سلولهاي كليه آنها عبور ميكند و در درصد بالايي هم چنين نخواهد شد.
بعضي از ملين ها هم ميتوانند به ادرار رنگ قرمز بدهند.
5ــ ادرار نارنجي رنگ: بعضي از داروها مانند Warfarin كه براي درمان ضايعات خوني مصرف ميشود، رنگ هاي شيميايي افزاينده غذايي و همچنين تشنگي و مصرف نكردن مايعات كافي ميتوانند رنگ نارنجي به ادرار بدهند.
6ــ ادرار آبي يا سبز رنگ: عوارض جانبي بعضي از داروها را ميتوان از طريق تغيير رنگ ادرار از زرد روشن به آبي يا سبز ثابت نمود. البته بعضي از رنگهاي شيميايي و بعضي از غذاها مانند اسپاراگوس ميتوانند رنگ هاي غيرطبيعي مانند آبي و سبز به ادرار بدهند.
7ــ ادرار رنگ چاي يا قهوه اي پررنگ: بيماريهاي كبدي، عوارض جانبي بعضي از داروها، وجود خون در ادرار و بعضي از رنگهاي شيميايي كه در صنعت غذا سازي استفاده ميشوند چنين رنگي به ادرار ميدهند.
8ــ ادرار تيره رنگ و گل آلود: بعضي از عفونت هاي مجاري ادراري و وجود سنگ كليه ميتوانند به ادرار رنگ تيره رنگ و گل آلود بدهند. اگر اينگونه علائم با درد ناحيه كليه يا مثانه همراه باشد بايد فورا به پزشك مراجعه نمود.
به طور كلي پس از مشاهده رنگ غيرطبيعي ادرار بايد دقت نمود كه در چند ساعت گذشته چه نوع غذايي مصرف شده و آيا در اين غذا رنگهاي طبيعي (مانند رنگ چغندر) و يا رنگ مصنوعي (بعضي از نوشابه ها) وجود داشته و يا به علت كمي مصرف آب بوده است. در ضمن نبايد فراموش كرد كه رنگ غيرطبيعي كه با هيچكدام از اين عوامل رابطه نداشته باشد بايد ريشه بيماري و عفونت يا سنگ مجاري ادراري داشته باشد. به همين جهت نبايد اين علائم را كه چند روزي ثابت مانده و يا افزايش يافته سرسري گرفت زيرا ممكن است نشانگر عوارضي باشد كه نياز به تشخيص و درمان دارد